PRZEWODNIK PO POLSCE
Miasto o bogatej historii, z którym najsilniej związane są początki państwa polskiego. Położone w paśmie pagórków moreny czołowej, z centrum nad trzema jeziorami: Jelonek, Świętokrzyskim i Winiary. Ważny punkt na Szlaku Piastowskim.
Początki Gniezna giną w pomroce dziejów. Brak źródeł pisanych i niepełne jeszcze badania archeologiczne nie pozwalają na jednoznaczne określenie genezy grodu gnieźnieńskiego. Nie ulega kwestii, że początki Gniezna jako ośrodka władzy – wpierw plemiennej, a później państwowej – związane są ze Wzgórzem Lecha, nad którym dziś dominuje bazylika archikatedralna.
Gniezno stanowi ważny węzeł kolejowy i drogowy.
To także ważny ośrodek przemysłowy: m.in. nowoczesna fabryka baterii (ogniw alkalicznych), fabryka maszyn pakujących, zakłady przemysłu metalowego, odzieżowego, spożywczego, okien dachowych. Szkolnictwo reprezentują: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Kolegium Europejskie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne, Gnieźnieńska Wyższa Szkoła Humanistyczno-Menedżerska „Milenium”, kilka szkół średnich.
W zachodniej części miasta, nad jez. Jelonek, na skraju Parku Piastowskiego wznosi się kompleks budynków mieszczący muzeum i szkołę – pomnik Tysiąclecia. Na skraju placu wznoszą się spiżowe postacie Mieszka I i Bolesława Chrobrego – dzieło Józefa Kopczyńskiego. W skrzydle środkowym znajduje się Muzeum Początków Państwa Polskiego. Główne wejście do muzeum i zarazem do kompleksu budynku ozdobione jest pocztem orłów polskich – od najdawniejszych po godło współczesne.
Katedra wznosi się na Wzgórzu Lecha, zwanym też Górą Królewską. Na wzgórzu otoczonym od wschodu i południa doliną strumienia, a od zachodu i północy rynną jeziorną zbudowana została pierwsza osada.
Tereny na zachód od Wzgórza Lecha zajmuje zbudowany w latach 1996–97 plac św. Wojciecha.
Wschodni narożnik ulic Łaskiego i Jeziornej zajmuje pałac arcybiskupi, wzniesiony w latach 1830–36 według planów znanego architekta Karola Fryderyka Schinkla, przebudowany ok. 1928 r. i rozszerzony o skrzydło wschodnie w 1994 r.
Nieco dalej, przy ul. Łaskiego, stoi kilka zabytkowych kanonii, m.in. całkowicie odrestaurowana w 1961 r. kanonia z czerwonych cegieł, pierwotnie zbudowana w 1613 r.
Przed katedrą rozciąga się rozległy plac, na którym stoi pomnik Bolesława Chrobrego, dzieło wybitnego rzeźbiarza wielkopolskiego Marcina Rożka. Pomnik odsłonięto w 1925 r. z okazji 900-lecia koronacji pierwszego króla; zburzony w 1940 r. przez hitlerowców, zrekonstruowany został w 1985 r. według projektu Jerzego Sobocińskiego.
Kilka godnych uwagi obiektów położonych jest w najwyższej części Wzgórza Lecha, na północ od katedry. Niegdyś między katedrą a kościołem św. Jerzego przebiegał wał obronny, oddzielający podgrodzie (z katedrą) od grodu książęcego.
Przy wschodniej części katedry wznosi się zrekonstruowana od fundamentów w latach 1971–75 dzwonnica w formie barokowej. Wisi na niej jeden z najcięższych dzwonów w Polsce – Wielki św. Wojciech, o średnicy 2,08 m i masie 6280 kg. Ponadto na dzwonnicy wiszą cztery mniejsze dzwony rokokowe z 1760 r.
Na zachód od dzwonnicy, między katedrą a kościołem św. Jerzego, znajdują się relikty kaplicy św. Stanisława. Są to resztki okrągłej budowli z apsydami, wzniesionej w 1523 r. przez arcybiskupa Jana Łaskiego jako kaplica grobowa fundatora.
Powyżej wznosi się niewielki kościół św. Jerzego. Gruntownie przebudowany w końcu XVIII w., z wykorzystaniem wtórnie użytych romańskich ciosów. Nad barokowym portalem rzeźba św. Jerzego (Marcin Rożek, 1936).
Za kościołem św. Jerzego znajduje się grupa zabytkowych budowli – kanonii. Największa z nich tzw. kanonia Potockiego, zbudowana w latach 1736–38, została w latach 1983–89 odbudowana od fundamentów. Obecnie mieści się w niej Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Bogate zbiory zapewniają tej placówce miejsce wśród najciekawszych muzeów kościelnych w Polsce.
Na wschód od Wzgórza Lecha rozciąga się centrum Gniezna, obejmujące m.in. obszar dawnego miasta średniowiecznego z Rynkiem pośrodku.
Od katedry na Rynek prowadzi ul. Tumska, zabudowana w dużej części domami z 1. poł. XIX w. W połowie tej ulicy stała od XIII do pocz. XIX w. Brama Tumska, zwana też Poznańską. Zarys jej upamiętnia czerwony bruk i szklana piramida informacyjna.
Stare Miasto obejmuje Rynek i najbliższe jego otoczenie
Niegdyś Rynek zajmował wyższą część wzgórza, zwanego Wzgórzem Panieńskim (od klasztoru panien Klarysek). Miasto otoczone było murami z trzema bramami: Poznańską, Toruńską i Pyzdryską (Warszawską). Pożar w 1819 r. i późniejsza regulacja zniekształciły pierwotne rozplanowane urbanistyczne. Obecna zabudowa Rynku i sąsiednich ulic pochodzi w większości z 1. poł. XIX w. W nową nawierzchnię wmurowano tzw. krąg darczyńców – mosiężne herby miast, które wspomogły prace renowacyjne (turystom godzi się poszukać w kręgu herbu swojego miasta). Czerwoną kostką zaznaczono zarys budynków stojących dawniej na Rynku, m.in. ratusza i wagi.
Na północ od Rynku, na terenie dzielnicy Grzybowo, przy ul. św. Jana znajduje się najcenniejszy po katedrze zabytek Gniezna: kościół św. Jana. Jego układ przestrzenny i zasadniczy masyw ukształtowane zostały w 2. poł. XIV w., nieco później zbudowano klasztor.
Na wschód od starego miasta, przy ul. ks. Prymasa S. Wyszyńskiego, na wzgórzu, w miejscu średniowiecznego grodu, wznosi się kościół św. Michała. Pochodzi on z XV w., restaurowany po pożarach w 1613 i 1815 r.
We wschodniej części centrum miasta rozciąga się park Miejski. W jego sąsiedztwie stoją budynki dawnych koszar 69. pułku piechoty, wsławionego w 1939 r. w bitwie nad Bzurą. W części północnej parku – grodzisko wczesnośredniowieczne.
Na południe od Rynku, opodal pl. 21 Stycznia – kościół św. Wawrzyńca, o starej metryce, spalony w 1331 r. przez Krzyżaków; obecna budowla z XVI w. znacznie przebudowana. Wewnątrz obraz z końca XVIII w. przedstawiający św. Wawrzyńca.
W zachodniej części miasta, za Trasą 40-lecia, na cmentarzu, kościół śś. Piotra i Pawła z XVII w., znacznie przebudowany.
Jeszcze dalej na zachód zabudowania Stada Ogierów, hodującego ogiery rasy wielkopolskiej.
Na północ od Rynku, na cmentarzu przy kościele św. Krzyża (ufundowanego w XII w., obecnie neogotyckiego z XIX w.), grób Józefa Chociszewskiego (1837–1914) – pisarza i bojownika o polskość.
W ostatnich latach niemałą atrakcją stała się Parowozownia, która została udostępniona do zwiedzania.
Polska jest piękna. Nie czekaj, ruszaj w drogę!
Serwis polskicaravaning.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść komentarzy i opinii. Prosimy o zamieszczanie komentarzy dotyczących danej tematyki dyskusji. Wpisy niezwiązane z tematem, wulgarne, obraźliwe, naruszające prawo będą usuwane.
Artykuł nie ma jeszcze komentarzy, bądź pierwszy!