PODRÓŻE
Bośnia i Hercegowina to państwo, na które dopiero w ostatnich latach turyści zaczynają spoglądać łaskawszym okiem, a ich liczba z roku na rok systematycznie rośnie. Właściwie do niedawna praktycznie jedynymi punktami odwiedzanymi przez podróżnych w tym kraju były Mostar i Medjugorie. Reszta jakby nie istniała.
Niewątpliwie wpływ na to miała wojna w byłej Jugosławii, której działania i skutki szczególnie dotknęły ten region. Zniszczenia wojenne w Bośni i Hercegowinie są nadal widoczne, zwłaszcza kiedy się doń wjeżdża od północy – jadąc od strony Vukovaru (to jeszcze Chorwacja). Tę właśnie drogę obraliśmy, odwiedzając Bośnię po raz pierwszy w 2013 r.
Naszym pierwszym zaplanowanym przystankiem była stolica Sarajewo – w czasach Jugosławii prężnie rozwijająca się metropolia, otoczona górami, gospodarz zimowych Igrzysk Olimpijskich w 1984 r. (a propos tego ostatniego wydarzenia – do tej pory w miejscowych antykwariatach można kupić pamiątki i gadżety związane z olimpiadą).
Ponieważ w czasach naszej młodości Sarajewo było na ustach niemal całego świata z racji trzyletniego oblężenia przez bośniackich Serbów (1992-1995), a piosenka U2 pt. „Miss Sarajewo” ciągle dźwięczała nam w uszach, toteż bardzo byliśmy ciekawi, jak miasto wygląda obecnie, tym bardziej że wzdłuż drogi E73, którą podążaliśmy, ciągle napotykaliśmy ostrzelane i opuszczone domy. Wbrew obawom Sarajewo dźwignęło się z wojennych zgliszcz i mimo iż nadal przy słynnej alei snajperów (i nie tylko) wiele domów straszy dziurawymi ścianami, a większość parków to cmentarze ofiar wojny, samo miasto tętni życiem. Prawdziwą niespodzianką i atrakcją okazał się spacer po starym mieście o zdecydowanie muzułmańsko-orientalnym charakterze, z licznymi kramami, kafejkami, z dobiegającym nas śpiewnym głosem muezzina zwołującym wiernych do meczetu na modły. Na porządku dziennym jest widok muzułmańskiego mężczyzny z dwiema żonami podążającymi parę kroków za nim, oczywiście szczelnie odzianymi. Zresztą meczetów jest tu bardzo dużo, sąsiadują – póki co zgodnie – z mniej licznymi kościołami katolickimi i prawosławnymi.
Sarajewo to prawdziwy tygiel kulturowy – taki Bliski Wschód w pigułce. Nawiasem mówiąc, polecamy pyszną bośniacką kuchnię (faszerowana papryka, szaszłyki, gołąbki, chleb pita, a na deser koniecznie zniewalająco słodki deser typu tureckiego, np. miodowo-orzechowe ciastko). Ceny? Znacznie przystępniejsze niż w sąsiedniej Chorwacji.Podczas spaceru po mieście odkryliśmy również jego drugie, europejskie oblicze. Jako że od 1878 roku Sarajewo było pod administracją Austro-Węgier, toteż duże piętno odcisnęli na nim architekci wiedeńscy, w związku z czym wiele ulic do złudzenia przypomina swoim stylem i zabudową kwartały krakowskiego Podgórza. Warto poświęcić na to miasto więcej niż parę godzin, tym bardziej że w Sarajewie funkcjonuje wygodny kemping, na którym spotkaliśmy rodzinę z Polski, podróżującą z namiotem.
Opuszczając Sarajewo, kontynuując podróż trasą E73 (bardzo na tym odcinku malowniczą, wśród gór i lasów), podążyliśmy w kierunku Mostaru, którego symbolem od XVI wieku był słynny kamienny most zburzony w 1993 r. przez Chorwatów podczas bratobójczych walk, w których mocno ucierpiało całe miasto. W roku 2004 most został odbudowany, a wraz z nim wiele zabytków, i znów można go podziwiać w pełnej krasie. Tuż przy nim znajduje się wystawa obrazująca jego historię, zniszczenie i etapy odbudowy. Atrakcją są skoki śmiałków z tego ponad 20-metrowego mostu do rzeki Neretwy, oczywiście za opłatą. Jak się narażać, to przecież nie za darmo! Stare miasto, pieczołowicie odrestaurowane, również urzeka bliskowschodnim klimatem oraz kafejkami i bazarkami zlokalizowanymi w urokliwych zaułkach. Tu już turystów nie brakuje, w sezonie wakacyjnym jest dość tłoczno.
W Mostarze nie nocowaliśmy, podjechaliśmy natomiast do nieodległego Medjugorie i tam bezpiecznie zatrzymaliśmy się na noc na jednym z wielu parkingów. Jak wiadomo, miejsce to jest celem wielu pielgrzymek z racji objawień maryjnych, toteż nie ma w nim większych problemów ze znalezieniem miejsca na postój kampera.Opisywaną trasę odbytą w roku 2013 powtórzyliśmy w sezonie 2017 – tylko w odwrotną stronę, jadąc z Chorwacji, a ściślej mówiąc z miejscowości Slano. To niezła alternatywna droga powrotu do Polski, może nie tak wygodna i sprawna jak jazda chorwacką autostradą, ale przecież kamperem mniej się spieszymy. I tym razem nie omieszkaliśmy zahaczyć o Mostar i wpaść na krótko do Sarajewa. Powodem naszego tranzytu przez Bośnię była ciekawość: czy coś się zmieniło przez te cztery ostatnie lata? Na pierwszy rzut oka niewiele. No może w Mostarze jest jeszcze więcej turystów, a z pewnością po drodze widać sporo powstających meczetów. Ale chyba nie ma z tego powodu większych napięć, skoro w jednej ze wsi widzieliśmy i kościół chrześcijański, i meczet. Przy drodze jest sporo restauracji, gdzie mieliśmy okazję smacznie zjeść – ceny niewygórowane. Nadal jednak na terenie kraju jest wiele zrujnowanych, nieodbudowanych do tej pory domostw. Jak widać, spustoszeń wojennych nie da się szybko nadrobić, co zmusza do smutnych refleksji dotyczących bezsensownego rozwiązywania konfliktów drogą zbrojną. Tym bardziej docenić należy starania miejscowych i ich otwartość na turystów. Jest nadzieja, że Bośnia i Hercegowina podniesie się z kryzysu, tym bardziej że ma wiele do zaoferowania – zarówno piękne krajobrazy przyrodnicze, parki narodowe, jak i niezłą kuchnię oraz ciekawe zabytki.
Przepisy dotyczące wjazdu i meldunku
Polscy turyści zwolnieni są z obowiązku wizowego w przypadku pobytu nieprzekraczającego 90 dni. Dokumentami uprawniającymi do wjazdu na terytorium Bośni i Hercegowiny są ważny dowód osobisty i paszport. Dokumenty te muszą mieć datę ważności dłuższą o 3 miesiące od okresu planowanego pobytu. Wymagane jest okazanie na granicy środków finansowych w wysokości 75 euro na każdy dzień pobytu, warto mieć przy sobie także kartę płatniczą lub kredytową. Turyści przyjeżdżający indywidualnie do Bośni i Hercegowiny na okres do 90 dni mają obowiązek zameldować się w ciągu 24 h w komisariacie policji w miejscu pobytu.
Klimat
W głównej części Bośni i Hercegowiny panuje klimat kontynentalny. Zimy są mroźne z obfitymi opadami śniegu. Na południu klimat ma charakter bardziej śródziemnomorski, a zimy są łagodniejsze. Centrum Bośni i Hercegowiny to tereny górzyste.
Dni świąteczne 2018 r.
• 1.01 – Nowy Rok,
• 7.01 – Boże Narodzenie,
• 14.01 – Nowy Rok (prawosławny),
• 1.03 – Święto Niepodległości,
• 6-8.04 – Wielkanoc,
• 1.05 – Święto Pracy,
• 15.08 – Wniebowzięcie NMP,
• 28.08 – Wniebowzięcie NMP (prawosławne),
• 1.11 – Wszystkich Świętych,
• 2.11 – Zaduszki,
• 25.11 – Święto Narodowe.
Ubezpieczenia
Obowiązek posiadania ubezpieczenia komunikacyjnego Zielona Karta. Zaleca się posiadanie dodatkowego ubezpieczenia kosztów leczenia i następstw nieszczęśliwych wypadków.
Przydatne informacje
Najważniejsze drogowe przejścia graniczne
Z Chorwacją
Zupanja – Orasje
Bosanski Brod – Slavonski Brod
Bosanska Gradiska – Bosanska Gradiska
Brcko – Gunja
Velika Kladusa – Maljevac
Kamensko – Kamensko
Doljani – Metkovic
Neum I – Klek
Neum II – Zaton Doli
Z Serbią
Jamena – Donje Crnjelovo
Badovinci – Popovo Polje
Bajina Basta – Skelani
Kotroman – Vardiste
Trbusnica – Sepak
Ljubovija – Bratunac
Mali Zvornik – Zvornik
Sremska Raca – Bosanska Raca
Uvac – Rudo
Z Czarnogórą
Vilusi, Vracenovici, Scepan Polje, Sitnica, Metaljka, Krstac, Klobuk
Przepisy ruchu drogowego
Prawo jazdy
Do prowadzenia samochodu uprawnione są tylko osoby, które ukończyły 18 lat.
Obowiązkowe wyposażenie pojazdu
Pasy bezpieczeństwa, trójkąt ostrzegawczy, apteczka + rękawice gumowe, gaśnica, linka holownicza, komplet zapasowych żarówek, kask dla motocyklistów.
Zimowe wyposażenie
W okresie od 15 listopada do 15 kwietnia pojazdy powinny być wyposażone w opony zimowe, w przypadku braku takich należy zaopatrzyć się w łańcuchy przeciwślizgowe. Obowiązuje zakaz używania opon z kolcami.
Kamizelki odblaskowe
Obowiązek posiadania i używania kamizelki odblaskowej przy opuszczaniu pojazdu poza terenem zabudowanym, zwłaszcza na autostradach i drogach ekspresowych.
Ponadto, jeżeli podróżujemy z przyczepą i jest ona szersza od pojazdu ciągnącego, nasz pojazd musi posiadać dodatkowe lusterka boczne.
Przewóz dzieci
Na przednim siedzeniu nie wolno przewozić dzieci w wieku poniżej 12 lat. Na tylnym siedzeniu dzieci do 5 lat muszą być umieszczone w foteliku, a dzieci w wieku 5-12 lat na specjalnej macie niestandardowej wysokości i muszą używać pasów bezpieczeństwa w załączniku trzypunktowym.
Światła mijania
Używanie świateł mijania obowiązkowe przez cały rok, 24 godziny na dobę.
Dozwolone prędkości:
Teren zabudowany: 50 km/h,
Minimalna prędkość na autostradzie: 40 km/h.
Prowadzenie pod wpływem alkoholu
Zakaz prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu. Dopuszczalny poziom alkoholu we krwi: 0,03 promila (kierowcy zawodowi i kierowcy w wieku poniżej 21 lat oraz kierowcy legitymujący się prawem jazdy krócej niż 3 lata – 0,00‰).
Prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu karane jest grzywną w wysokości:
• od 0,031 do 0,01 promila – od 50 do 250 KM,
• od 0,01 do 0,02 promila – od 100 do 300 KM,
• powyżej 0,02‰ – od 400 do 1000 KM i ewentualnym zatrzymaniem prawa jazdy na okres od 1 do 6 miesięcy.
Przykładowe mandaty, pobierane na miejscu, za wykroczenia drogowe:
• nieużywanie pasów bezpieczeństwa – 30 KM,
• nieużywanie świateł mijania zgodnie z przepisami – 30 KM, a w razie wypadku mandat rośnie do 200 KM,
• przewożenie dzieci niezgodnie z przepisami – 30 KM,
• korzystanie z telefonu komórkowego podczas jazdy, bez urządzenia głośnomówiącego – 40 KM,
• przekroczenie prędkości:
– o 10-20 km/h – od 30 do 40 KM,
– o 21-30 km/h – od 40 do 50 KM,
– o 31-50 km/h – od 50 do 300 KM,
– powyżej 50 km/h – od 100 do 1000 KM.
Opłaty drogowe
Sieć drogowa Bośni i Hercegowiny liczy 8564 km, w tym 995 km dróg międzynarodowych. Opłata za przejazd pobierana jest tylko na odcinku autostrady A1: Sarajewo (Josanica) – Zenica (Gornji Lucani) i zależy od kategorii pojazdu.
Kategoria I – pojazdy 2-osiowe o wysokości zmierzonej przy przedniej osi do 1,3 m (motocykl, samochód osobowy do 5 miejsc i lekki pojazd użytkowy) – 5,40 KM.
Kategoria II – pojazdy 2- lub więcej osiowe o wysokości przy przedniej osi do 1,3 m (samochód dostawczy, samochód osobowy z przyczepą, samochód kempingowy, o dmc do 3500 kg i rejestracji miejsc od 6 do 9) – 10,80 KM.
Kategoria III – pojazdy 2-3-osiowe powyżej 3,5 tony o wysokości powyżej 1,3 m (mierzonej przedniej osi), dmc powyżej 3500 kg i zarejestrowane na więcej niż 9 osób – 16,20 KM.
Kategoria IV – pojazdy 4- i więcej osiowe powyżej 3,5 tony o wysokości powyżej 1,3 m (mierzonej przy przedniej osi) z przyczepami lub bez – 21,60 KM.
Regulowanie opłaty drogowej odbywa się za pomocą kart magnetycznych wykupowanych na stacji poboru opłat. System ten pozwala na uiszczanie opłat tylko za przebyty odcinek drogi.
Paliwo
W Bośni i Hercegowinie bez problemu można kupić benzynę bezołowiową i diesel, a także LPG. Należność za paliwo można realizować gotówką (w euro) lub kartami kredytowymi.
Najpopularniejszym typem końcówki do tankowania LPG jest typ „włoski”.
Tutaj można sprawdzić aktualne ceny paliw w Europie: https://pzmtravel.com.pl/paliwa-w-europie.html
Ważne telefony
Usługi pomocy drogowej świadczy Bosnian Herzegovinian Automobile Club (BIHAMK), telefon 1282 czynny 24 h.
Aby otrzymać pomoc bezpłatnie, zapoznaj się z: www.sospzmot.com.pl
Telefony alarmowe
Policja – 122
Straż pożarna – 123
Pogotowie ratunkowe: Sarajewo – 124
Polskie placówki dyplomatyczne
Ambasada RP w Republice Bośni i Hercegowiny
Visnjik 20, 71000 Sarajewo
tel. +387 33 290 500
tel. dyżurny +387 61 899 974
fax +387 33 290 519
sarajewo.amb.sekretariat@msz.gov.pl
www.sarajewo.msz.gov.pl
tekst Aleksandra Wadowska
Opracowanie: Dariusz Wołodźko, na podstawie materiałów PZM Travel
Artykuł pochodzi z numeru 2(81) 2018 Polskiego Caravaningu
