PRZEWODNIK PO POLSCE
Kiedy będziecie kamperem jechali do Białej Podlaskiej, pewnie usłyszycie, że warto tam zobaczyć pałac. Sęk w tym, że to nie do końca prawda. Kiedyś pałac faktycznie tu się znajdował, wraz z otaczającymi go licznymi budynkami. Obecnie samego pałacu już nie ma, ale powszechnie używana nazwa „pałacu” pozostała.
Podróżując kamperem po wschodniej Polsce nie sposób ominąć pięknego miasta – Białej Podlaskiej. To miasto o bogatej historii – rodowa siedziba słynnych magnatów – Radziwiłłów. Jak więc przystało na tak znamienity ród, powinni po sobie pozostawić zabytkowy obiekt i tak faktycznie jest, aczkolwiek nie do końca „pałac” obecnie jest pałacem. Choć ta nazwa nadal funkcjonuje.
Radziwiłłowie w Białej Podlaskiej wznieśli okazały zespół pałacowy, z rodową siedzibą oraz budynkami gospodarczymi i rozległymi terenami parkowymi. Zespół pałacowo-parkowy dodatkowo został otoczony murami obronnymi. Wydawałoby się, że ta „magnacka perełka” powinna przetrwać do naszych czasów w miarę dobrym stanie. Niestety, o pałac nie dbała ostatnia właścicielka Stefania Radziwiłłówna. Na usprawiedliwienie warto dodać, że nie mieszkała już w Polsce. Wyszła za mąż za Austriaka. Zabytkowy zespół pałacowy popadał więc w ruinę, aż do 1883 r.
Co ciekawe, moment jego katastrofy, czyli zawalenia się dachu pałacu, został opisany w powieści "Na bialskim zamku" Józefa Ignacego Kraszewskiego.
Obecnie więc zabytkowy obiekt w Białej Podlaskiej to pozostałości dawnego zamku zbudowanego na planie gwiazdy pięcioramiennej, dodatkowo z pięcioma bastionami otoczonymi fosą oraz wałem ziemnym. Jest położony w pobliżu centrum miasta. Nie sposób do niego nie trafić.
Budowę rezydencji magnackiej rozpoczął w 1633 roku książę Aleksander Ludwik Radziwiłł. Wówczas wybudowano trzykondygnacyjny pałacowy obiekt na planie zbliżonym do kwadratu. Dodatkowo powstały cztery pięcioboczne wieżyczki w narożach i loggią od frontu.Natomiast zespół bramny został wybudowany około 1684 roku i miał za zadanie upamiętnić zwycięstwo wojsk polskich pod Chocimiem. Dopiero w 1700 roku powstały barokowe oficyny pałacowe, pawilony ogrodowe (apteka, laboratorium, skarbczyk). Całość natomiast otoczyły fortyfikacje bastionowe. W 1747 roku Białą Podlaską zaczął zarządzać Hieronim Radziwiłł. W tym okresie rozpoczęły się prace projektowe mające uczynić z zamku siedzibę godną magnata o królewskich ambicjach. Niestety do ich pełnej realizacji nigdy nie doszło.
W 1764 roku najazd oddziałów starosty Jana Mikołaja Chodkiewicza zdemolował zamek Radziwiłłów. Natomiast w 1883 roku mocno zniszczony pałac został rozebrany. Zachowały się natomiast fortyfikacje ziemne, które stanowią obecnie rzadki już przykład umocnień "szkoły staroholenderskiej".
Poza fortyfikacjami zachowała się także brama wjazdowa, zbudowana w XVII w. z fasadą komponowaną na wzór łuku triumfalnego. Kolejnym ocalałym budynkiem jest wieża wjazdowa (zwana wartowniczą), wybudowana w XVII w., połączona ćwierkolistną szyją bramną z bramą wjazdową.
Ostały się również trzy oficyny wybudowane przed 1709 r. otaczają dawny dziedziniec paradny, zamieniony w XIX wieku na park miejski. W pierwszej mieści się Miejska Biblioteka Publiczna, w drugiej Szkoła Muzyczna, Biblioteka "Barwna", natomiast w trzeciej Narodowy Fundusz Zdrowia, Bialskie Centrum Kultury i inne instytucje.
Warto również obejrzeć wieżyczkę wschodnią wzniesioną w XVII w. w stylu barokowym. Znajduje się w głębi parku i jest budynkiem dwukondygnacyjnym. Podczas renowacji obiektu odkryte zdobienia z czterema orłami radziwiłłowskimi w medalionach.Nadal stoi również kaplica zamkowa wybudowana około 1620 r. Zachowały się tu ślady polichromii z XVII wieku. W kaplicy spoczywały relikwie św. Jozafata.
Polska jest piękna. Nie czekaj, ruszaj w drogę!
