PODRÓŻE
Split – stolica chorwackiej Dalmacji, czyli najbardziej na południe wysuniętej części wybrzeża kraju, jest najcieplejszym regionem kraju. Bardzo piękne i interesujące są wyspy Dalmacji z licznymi plażami otoczonymi tropikalną roślinnością i górami, z których rozciągają się zapierające dech w piersiach widoki. Hvar jest najbardziej nasłonecznioną wyspą na Adriatyku, na wyspie Brač znajduje się Vidova Gora z panoramą niczym z samolotu (na szczyt można wjechać samochodem) oraz słynny Zlatni Rat – plaża w kształcie wbitego w morze klina. Czaru dopełniają parki narodowe Dalmacji: na wyspie Mljet, ze skalistymi zatokami i tropikalną florą, Krka – przełomy rzeki tworzące malownicze kaskady oraz Kornati – dziesiątki bezludnych wysepek...
Split to drugie co do wielkości chorwackie miasto (ok. 190 tys. mieszkańców) i równocześnie stolica Dalmacji. To także ważny ośrodek administracyjny, gospodarczy i komunikacyjny. Największą tutejszą atrakcją są pozostałości gigantycznego pałacu rzymskiego cesarza Dioklecjana. Pałac z biegiem czasu i z powodu ingerencji późniejszych mieszkańców Splitu zamienił się w element starego miasta. Dawne korytarze i komnaty pałacu stały się dzisiaj uliczkami i placykami centrum Splitu. Miasto cieszy się szczególną popularnością wśród turystów z Włoch (włoska nazwa miasta – Spalato), przyjeżdżających tu często dzięki dogodnym połączeniom promowym w poprzek Adriatyku. Ze Splitu wypływają także promy kursujące do ważniejszych wysp chorwackiego Adriatyku.
Ludzie
Split to także miasto, gdzie mieszkają chyba najbardziej urodziwi ludzie w całej Chorwacji. Łatwo to zaobserwować – szczególnie późnym popołudniem i wieczorem, gdy mieszkańcy miasta wychodzą na codzienny spacer po nabrzeżu. Nawet latem wyróżniają się oni z tłumu turystów. Zarówno mężczyźni, jak i kobiety to ludzie bardzo wysocy o czarnych włosach i oczach, szczupli, ale dobrze zbudowani. Ich postawa pełna jest charakterystycznej godności. Mieszkańcy Splitu znani są także z elegancji (nawet tutejsze stroje ludowe są najbardziej eleganckie ze wszystkich strojów chorwackich) oraz (uwaga!!!) fatalnego prowadzenia samochodu. Widząc zatem samochód z rejestracją zaczynającą się od liter ST, należy mieć się na baczności.
Figa i gorące źródła
Miejsca, które warto zobaczyć
Stare miasto w Splicie jest wygodne do zwiedzania, bo większość najciekawszych miejsc znajduje się w obrębie dawnego pałacu Dioklecjana, który mieści się tuż przy wybrzeżu, blisko portu i dworców. Od portu i dworców odchodzi wzdłuż morza najbardziej popularna tu promenada wysadzona palmami – Obala Hrvatskog Narodnog Preporoda, którą potocznie nazywa się Rivą. Tutaj głównie toczy się towarzyskie życie Splitu.
Pałac Dioklecjana był tak ogromny (215 m długości od morza w głąb lądu i 181 m szerokości, co daje ok. 39 tys. m˛) i od czasów jego świetności tak zdemolowany przez zamieszkujące je później barbarzyńskie plemiona, że dzisiaj właściwie go nie widać...Ci, którzy spodziewają się wielkiej budowli zwiedzanej jak muzeum, poczują się z pewnością zawiedzeni. Split jednak daje zwiedzającym coś innego – pozwala zapuszczać się w zakamarki dawnego świetnego pałacu i samemu odkrywać dowody świadczące o odległej przeszłości. Trzeba tylko wiedzieć jak patrzeć i na co zwracać uwagę. Najważniejsze jest to, aby pamiętać, że dzisiejsze kamienne uliczki (jak w większości osad w Dalmacji) były kiedyś korytarzami kolosalnego pałacu. Zamysłem Dioklecjana było wybudowanie letniej rezydencji, w której jednak prócz pomieszczeń mieszkalnych i reprezentacyjnych mieściły się dwa spore oddziały wojska.
Złota Brama (Porta Aurea) wiodąca do pałacu od północy była bramą główną, gdyż tutaj zaczynała się droga prowadząca do Salony. W czasach świetności miała liczne zdobienia, których pozostałości widoczne są do dziś dnia.
Muzeum Miejskie (Gradski muzej). Interesująca jest już sama siedziba muzeum – stanowi ją XV-wieczny pałac Papaliciów – wspaniały przykład architektury późnogotyckiej, z loggią i wewnętrznym dziedzińcem. Wzniósł go sam Juraj Dalmatinac na życzenie jednego z ważnych dworzan zamieszkujących pałac. Warto zwrócić uwagę na bogato zdobione wejście. Pałacowy dziedziniec – perystyl– rozciąga się w centralnej części budowli i stanowi najlepiej zachowany jej fragment. Ma kształt prostokąta o wymiarach 35x13 m. Łatwo go zauważyć, gdyż położony jest nieco niżej niż otaczające go ulice. Wzdłuż dłuższego boku dziedzińca ciągnie się rząd sześciu granitowych kolumn korynckich, połączonych łukami i zdobionych kamiennym fryzem. Wokół stoją późniejsze domy gotyckie i barokowe. Obecnie perystyl jest miejscem, w którym wieczorami w sezonie odbywają się koncerty. Z tego powodu mieszkańcy budynków położonych tuż przy tym placu otrzymują od miasta rekompensatę pieniężną za narażanie ich na systematyczny i uciążliwy hałas. Łatwo sobie wyobrazić natężenie dźwięków nagłaśnianych koncertów na tak małej przestrzeni.
Katedra św. Dujama – znajduje się od wschodniej strony perystylu (wstęp kosztuje 5 HRK). Św. Dujam był jednym z pierwszych chrześcijańskich męczenników i zginął za czasów Dioklecjana. Dzisiaj jest patronem Splitu. Katedra jest obecnie najbardziej charakterystycznym zabytkiem starego miasta, ma kształt niskiej i przysadzistej rotundy z wysoką i smukłą dzwonnicą wybijającą się w panoramie miasta. Szczególnie ładnie prezentuje się ona od strony morza. Początkowo było tu ośmiokątne mauzoleum Dioklecjana, otoczone sienią z 24 kolumnami, które podtrzymywały dach. Wejście znajdowało się w miejscu obecnej dzwonnicy, a pilnowały go cztery egipskie sfinksy i lwy. Jeszcze kilka lat temu oryginalny (!) sfinks, którego powstanie datowano na II tysiąclecie przed naszą erą, siedział przed katedrą narażony na deszcz, skwar i dotyk ciekawskich turystów. Dopiero niedawno poddano go konserwacji, a na jego miejscu umieszczono wierną kopię.
Muzea warte odwiedzenia
Muzeum Archeologiczne (Arheološki muzej) mieści się w budynku przy ul. Zrinjsko-Frankopanskiej 25, dokąd dotrzemy z centrum po ok. 15 min marszu na północny zachód, tel.: (0-21) 318 714. Obiekt czynny jest w sezonie od wtorku do soboty w godz. 9.00 – 13.00 i 16.00 – 19.00, a w niedziele w godz. 10.00 – 12.00. Wstęp kosztuje 10 HRK. Tutejsza ekspozycja dotyczy głównie znalezisk z czasów rzymskich i wczesnochrześcijańskich. Sporo z nich pochodzi z niedalekiej Salony. Wiele eksponatów zachowało się do dzisiaj w dobrym stanie: monety, ceramika i wyroby złotnicze. Ciekawostką są starożytne pędzelki do makijażu. Muzeum Chorwackich Zabytków Archeologicznych (Muzej hrvatskih arheoloških spomenika) jest usytuowane przy Šetalište Ivana Mestrovića, tel.: (0-21) 358 420, a czynne od wtorku do soboty w godz. 9.00 – 15.00 i 17.00 – 19.00, w niedziele w godz. 10.00 – 12.00. Wystawa dotyczy głównie czasów rządów średniowiecznych władców chorwackich. Można tu zobaczyć kamienie z inskrypcjami, nagrobki, meble, broń, wyroby złotnicze itp. Ok. 300 m za Muzeum Chorwackich Zabytków Archeologicznych znajduje się pięknie położona Galeria Meštrovicia, tel.: (0-21) 358 450. Można ją zwiedzać od wtorku do soboty w godz. 10.00 – 19.00 a w niedziele w godz. 10.00 – 15.00. Wewnątrz oczywiście zgromadzono dzieła tego sławnego rzeźbiarza. Samo muzeum mieści się w willi Ivana Meštrovicia, którą wraz ze znajdującymi się tam rzeźbami na kilka lat przed śmiercią artysta przekazał na własność państwa. Bilet wstępu do muzeum (15 HRK) upoważnia także do zwiedzenia kaplicy z drewnianymi płaskorzeźbami wykonanymi przez Meštrovicia, która znajduje się po lewej stronie Šetalište Ivana Meštrovića nieco dalej na zachód od muzeum. Tutejsze ZOO i Muzeum Przyrodnicze (Prirodoslovni muzej), vrh Marjana 1, tel.: (0-21) 460 989 zostało urządzone na wzgórzu Marjan, znajdującym się na zachód od miasta i stanowiącym ulubione miejsce wypoczynku jego mieszkańców. W sezonie jest czynne codziennie w godz. 8.00 – 20.00, poza sezonem do 16.00. W czasie ostatniej wojny pozbawione opieki, głodne i przestraszone zwierzęta wymknęły się z ZOO do miasta, nie zrobiły jednak nikomu krzywdy. Jak na port przystało, w Splicie jest także Muzeum Morskie (Pomorski muzej). Mieści się ono w dawnej fortecy przy ul. Glagoljaška 18, tel.: (0-21) 347 788. Czynne jest od wtorku do soboty w godz. 10.00 – 13.00. Można tu zobaczyć m.in. świetne makiety statków, marynarskie mundury z różnych epok, mapy i inne marynarskie akcesoria.
Wschody i zachody
Split słynie z pięknych zachodów słońca. Wystarczy usiąść o zachodzie na splitskiej Rivie, żeby zobaczyć grę kolorów na niebie. Wynika to z geograficznego usytuowanie miasta – od południa morze, a od północy wysokie góry. Miłośników zachodów słońca zachęcam do podróży drogą prowadzącą ze Splitu na północ. W okolicy Kašteli droga ta wznosi się na płaskowyż, z którego roztacza się przepiękny widok na morze i niebo.
Dojazd
Wjeżdżając do miasta samochodem, trudno się zgubić. Należy kierować się na przystań promową (trajektna luka) i tym sposobem dojedziemy do centrum. Dużym problemem jest natomiast znalezienie miejsca do parkowania w centrum miasta.
.webp)
Połączenia promowe. Split jest największym węzłem komunikacji promowej w kraju. Może się z nim równać jedynie Zadar. Przez miasto przepływa dalekobieżny prom Rijeka – Dubrownik (niektóre kursy do Bari, w sezonie 5 razy w tygodniu, do Rijeki od 18 euro od osoby i 55 euro za samochód, a do Dubrownika od 20 euro od osoby i 60 euro za samochód). W sezonie sporo jest również połączeń z włoską Anconą (od 40 euro od osoby i 52 euro za samochód). Bardzo ważną rolę odgrywają połączenia lokalne, szczególnie na najbliższe wyspy Adriatyku. Linia Split – Supetar na wyspie Brač obsługiwana jest w sezonie 13 razy dziennie, a poza sezonem 7 razy (2,25 euro od osoby i 11 euro za samochód). Do miasta Stari Grad na wyspie Hvar można popłynąć w sezonie 5 razy dziennie, poza sezonem 3 razy dziennie (3,25 euro od osoby i 21,15 euro za samochód). Do Rogača na wyspie Šolta prom kursuje 5 razy dziennie w sezonie (w niedziele tylko 3 razy) i 3 poza sezonem (2,25 euro od osoby i 11 euro za samochód). 2 razy dziennie pływają promy na wyspę Vis (3,45 euro od osoby i 23,30 euro za samochód). Prom ten zatrzymuje się w mieście Hvar, ale nie wyładowuje się tu samochodów. Przez Trogir można się dostać 1 – 2 razy dziennie na Mali i Veli Drvenik. Do Ubi na najdalej od Splitu oddaloną wyspę Lastovo można się dostać 2 razy dziennie w sezonie (4 euro od osoby i 32,35 euro za samochód). Prom ten zatrzymuje się po drodze w miastach Hvar (bez możliwości wyładunku samochodu) i Vela Luka na Korčuli. Prócz promów na chorwackie wyspy kursują także katamarany. Są one szybsze od promów (i nieco droższe), ale nie zabierają samochodów. W sezonie warto kupić bilety na katamaran z co najmniej dziennym wyprzedzeniem, bo czasem brakuje miejsc.
Połączenia autobusowe. Komunikacja autobusowa jest na lądzie najlepszym i najpopularniejszym rozwiązaniem. Bardzo praktyczna jest linia autobusowa nr 37. Autobusy kursują do Salony, Kašteli i Trogiru. Wyruszają z dworca lokalnych linii autobusowych, przy głównej ul. Domovinskog rata, ok. 1 km na północ od centrum.
Bazy nurkowe
Gogo Diving Centar, Gundulićeva 1, 21000 Split, tel.: (0-21) 480 683, (0-21) 878 395, tel. kom.: 098 447 287, kontakt: Goran Vlahović, e-mail: gogo.pisak@inet.hr, http://www.inet.hr/~govlahov.
Issa Diving Centar– Komiža, Matice Hrvatske 100, 21000 Split, tel.: (0-21) 713 651, tel. kom.: 091 201 27 31, kontakt: Siniša Ižaković, e-mail: issa.dc@hi.hinet.hr, http://www.diving.hr/idc.
Manta–Komiža, Vukovarska 33, 21000 Split, tel.: (0-21) 522 348, tel. kom.: 098 265 923, 091 250 76 01, kontakt: Lonerz Marović, e-mail: manta@st.tel.hr, http://www.ssi.hr.
Odyssey– Mljet,R. Boškovića 19, 21000 Split, tel.: (0-20) 744 022, (0-21) 470 492, tel. kom.: 091 313 21 21, 091 313 21 20, kontakt: Zoran Ergović, Goran Ergović, e-mail: kronmar@diving.hr, http://scuba.diving.hr.
Niedaleko Splitu
Zaledwie 5 km na południowy wschód od Splitu znajduje się jeden z ważniejszych historycznych zabytków Chorwacji – twierdza Klis. Wyglądem nieco przypomina wczesnośredniowieczne twierdze na Bliskim Wschodzie i nie ma w tym nic dziwnego, bo została zbudowana właśnie w tych czasach. Klis był siedzibą pierwszego chorwackiego księcia Trpimira, który dał początek pierwszej chorwackiej dynastii Trpimiroviciów. W czasach późniejszych stacjonowali tu uskocy, którzy długo opierali się atakom tureckim, lecz w końcu w 1537 r. twierdza została przez Turków zdobyta i przez ponad sto lat, bo do 1648 r. pozostawała pod ich władzą. Wówczas to zajęli ją Wenecjanie, dla których również była ważnym ośrodkiem strategicznym. W latach 1805–1813, kiedy Dalmacja została zdobyta przez Napoleona, gruntownie wyremontowano tutejszą twierdzę. Sporo ucierpiała podczas ostatniej wojny i teraz kontynuowane są prace konserwatorskie. Można ją jednak zwiedzać, a także obiekt ten służy latem jako scena koncertowa. W czerwcu, lipcu i sierpniu twierdza udostępniana jest zwiedzającym codziennie w godz. 8.30 – 19.30. W pozostałe miesiące można ją zwiedzać od wtorku do niedzieli w godz. 9.00 – 16.00. Wstęp kosztuje 10 HRK. Można tu zwiedzić m.in. kaplicę św. Wita, bastion Bembo i apartamenty komendanta twierdzy. Roztacza się stąd także piękny widok na okoliczne wioski, Split i morze. Klis znajduje się zaledwie parę kilometrów na północ od Salony, przy drodze prowadzącej ze Splitu do Sinja. Ok. 20 km na zachód od Splitu znajduje się niewielka miejscowość – Omiš – przez którą przebiega Magistrala. Dzisiaj jest to jedno z sympatyczniejszych miasteczek Dalmacji, zamieniające się w sezonie w tętniący życiem ośrodek turystyczny. Znajdują się tutaj nieliczne na chorwackim wybrzeżu fragmenty piaszczystych plaż, które stanowią świetne miejsce do nauki pływania albo do zabawy dzieci, gdyż jeszcze kilkaset metrów od brzegu woda sięga tu raptem po pachy. Omiš znany jest w Chorwacji przede wszystkim z Festiwalu Klap Dalmatyńskich, który odbywa się co roku w lipcu (zobacz rozdział poświęcony muzyce). W Omišu wpada do morza jedna z większych chorwackich rzek – Cetina. Zaraz na północ od Omiša można zobaczyć bardzo malowniczy kanion Cetiny z wodospadami.
Więcej informacji na:
www.bezdroza.pl
www.chorwacja.pl
www.chorwacja.hr
Opracowanie: Dariusz Wołodźko, na podstawie „Chorwacja. W kraju lawendy i wina” Zuzanny Brusic i Salomei Pamuły, Wydawnictwo Bezdroża.
Zdjęcia: Wydawnictwo Bezdroża,
Krystyna i Jan Kołakowscy,
Jan i Grażyna Ossowscy.
