PODRÓŻE
Nasza trasa zaczyna się na przejściu granicznym w Czeskim Cieszynie. Jest dosyć długa, liczy bowiem ponad 300 km, ale bardzo ciekawa, przede wszystkim z powodu zabytków, które po drodze przyjdzie nam obejrzeć. Część z nich wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.
Nasza podróż biegnie przez miejscowości: Czeski Cieszyn – Frýdek-Místek – Ostrawa – Nový Jičín – Ołomuniec – Litomyśl – Pardubice – Kutná Hora – Kolín – Podiebrady – Nymburk.
Czeski Cieszyn (Český Těšín)
Powstał w 1920 r. i został podzielony na dwa miasta – Cieszyn (Polska) i Czeski Cieszyn (Czechy). Naturalną granicę stanowi rzeka Olza. Stare centrum znalazło się po polskiej stronie, dlatego w latach 20. XX w. po czeskiej stronie wybudowano nowy rynek. W Czeskim Cieszynie działa jedyna poza granicami kraju zawodowa polska scena teatralna. Co roku w maju odbywa się międzynarodowy festiwal teatralny „Na granicy”. Z miastem na stałe jest związany czeski bard Jaromír Nohavica. Oprócz tego, każdego roku wielbicieli X muzy przyciąga festiwal filmowy „Kino na granicy” (po stronie czeskiej i polskiej) – przegląd najnowszego kina czeskiego. W lipcu warto przyjechać na festiwal kina światowego „Era Nowe Horyzonty”. Czeski Cieszyn nie może się poszczycić wieloma zabytkami, w przeciwieństwie do polskiej części. Na uwagę zasługuje wzniesiony w 1931 r. hotel Polonia – obecnie Piast, ówczesne centrum kulturalne polskiej mniejszości narodowej na Zaolziu. Obiekt znajduje się naprzeciwko dworca kolejowego.
Frýdek-Místek
To drugi przystanek na naszej trasie, do którego dojedziemy drogą E462. Miasto składa się w zasadzie z dwóch miejscowości: Frýdku i Místku (stanowiących jedną strukturę administracyjną). Pośrodku rynku (Zámecké náměstí) stoi fontanna z posągiem św. Floriana, patrona Frýdku. Pierzeję zachodnią zamyka frydecki zamek. Niedaleko wznosi się najstarszy w mieście kościół św. Jana Chrzciciela, pochodzący z 2. poł. XIV w. W jego podziemiach znajdują się grobowce bogatych mieszczan oraz duchownych. Obecnie ma tu siedzibę Muzeum Beskidzkie (Muzeum Beskyd).
Ostrawa (Ostrava)
Historycznym centrum miasta jest Morawska Ostrawa. Jest trzecim co do wielkości miastem Czech. Z Ostrawy zaledwie w ciągu 20 min można dojechać samochodem w Beskidy. Do najważniejszych zabytków przyrody należą rezerwat przyrody Polanská niva, z zachowanym lasem łęgowym, oraz wzgórze Landek. Warto także zwrócić uwagę na największy w Czechach głaz narzutowy, Kunčický, o wadze ponad 17,5 tony.
Ostrawa - ratusz.
Pod wzgórzem Landek wiedzie ścieżka dydaktyczna przypominająca niegdysiejszych łowców mamutów. Zabytki architektury znajdziemy przede wszystkim w centrum miasta. Najstarszym zabytkiem jest trójnawowy XIII-wieczny kościół św. Wacława (kostel sv. Václava) na Kostelním nám. Na rynku im. Šrámka wznosi się katedra Božského spasitele, drugi co do wielkości obiekt sakralny na Morawach i Śląsku (XIX w.). Zainteresowanych tematyką górniczą zaprasza Muzeum Górnicze (Hornické muzeum), Można też zjechać do szybu Michal (Důl Michal). Najnowszą zaś atrakcją jest Miniuni – świat miniatur, gdzie zgromadzono modele najsłynniejszych budowli na świecie (www.miniuni.cz).
Nový Jičín
Osiemnaście kilometrów od Frýdek-Místek znajduje się Nový Jičin. Warto zobaczyć w nim rynek miasta (Masarykovo náměstí), który otaczają renesansowe i barokowe kamienice. Na szczególną uwagę zasługuje kamienica nr 32 – Stara Poczta z renesansowymi arkadami z 2. poł. XVI w. Ciekawym obiektem jest niebieska barokowa apteka „Pod Białym Aniołem” (Lékarna u Bílého andla). Na południe od rynku wznosi się zamek, który do dziś mimo przebudów zachował renesansowy wygląd oraz interesującą attykę z połowy XVI w. Mieści się w nim Muzeum Kapeluszy (Muzeum kloboučnictví).
Nový Jičín - zamek.
Ołomuniec (Olomouc)
Ołomuniec to historyczna stolica Moraw. W 1573 r. jezuici założyli tu akademię, która przekształciła się w uniwersytet (dzisiejszy Uniwersytet Palackiego). Największym placem w Ołomuńcu jest Górny Rynek (Horní náměstí). Znajdują się na nim renesansowy ratusz z XV w. – niestety, przebudowany w duchu socjalizmu, barokowe fontanny Cezara i Herkulesa oraz zabytek UNESCO - barokowa kolumna Trójcy Przenajświętszej, 35-metrowa grupa rzeźbiarska zaprojektowana przez V. Rendera. Rynek i miasto można podziwiać z wieży ratuszowej.
Olomouc - rynek i kolumna św. Trójcy.
W Dolnym Rynku (Dolní náměstí) wznoszą się: kościół Kapucynów z połowy XVII w. oraz renesansowy narożny Pałac Hauenschilda, wybudowany pod koniec XVI w. Przez jakiś czas mieszkał w nim Leopold Mozart ze swoimi dziećmi, Wolfgangiem i Nanerlem. Kościół św. Maurycego (chrám sv. Mořice) z XV i XVI w. kryje najwspanialsze na Morawach organy. Wybudowany przez mistrza Engelera w latach 1740–45 instrument ma ponad 10 tys. piszczałek! Corocznie w kościele odbywa się międzynarodowy festiwal organowy. Obok kościoła stoi fontanna Merkurego z 1727 r.
Ołomuniec - kościół św. Maurycego.
Pałac Przemyślidów (Přemyslovský palác) przy placu Wacława to przykryty sklepieniem krzyżowym krużganek z XIV w., przylegający do północnej strony katedry św. Wacława. Późnogotyckie i wczesnorenesansowe malowidła ścienne przedstawiają historie biblijne. Do krużganka przylega kaplica św. Jana Chrzciciela, która pierwotnie była biblioteką kapituły. Do jej budowy wykorzystano część murów z XII-wiecznej siedziby biskupiej. Dlatego też nad gotyckim sklepieniem krzyżowym zachowały się romańskie okna z reprezentacyjnego piętra pierwotnego pałacu. Katedra św. Wacława (Dóm sv. Václava) powstała po 1100 r., a w 1131 r. konsekrował ją biskup Jindřich Zdích. Była często przebudowywana i – niestety – tylko znikoma część romańskich murów zachowała się do dnia dzisiejszego. Na placu Republiki (náměstí Republiky) wznosi się wybudowany w latach 1754–70 jednonawowy kościół św. Klary z klasztorem Klarysek. W klasztorze urządzono Muzeum Regionalne (Vlastivdné muzeum); stała ekspozycja jest poświęcona historii miasta. Przed kościołem stoi fontanna z 1709 r., wzorowana na fontannie Berniniego. Kaplica św. Jana Sarkandra (kaple sv. Jana Sarkandra) została wybudowana w latach 1909–12 na miejscu dawnego więzienia, w którym zamęczono holeszowskiego księdza Jana Sarkandra (kanonizowanego 21 maja 1995 r. przez Jana Pawła II, podczas jego wizyty w Ołomuńcu). Ponadto w Ołomuńcu można obejrzeć klasztor Dominikanów z kościołem NMP (połowa XV w.) czy klasztor Hradisko (klášter Hradisko). Miejscowym przysmakiem są olomoucké tvarůžky, niesamowicie śmierdzące, ale przepyszne serki (najlepiej smażone). Figurują w prawie każdej karcie dań. Najwięcej lokali skupia się przy Górnym i Dolnym Rynku, np. pod nr. 23 Moravská restaurace oferuje tradycyjną kuchnię czeską.
Litovel
Oddalony zaledwie o 7 km od Ołomuńca Litovel często bywa określany mianem Hanackiej Wenecji. Nazwa bierze się stąd, że miasto leży na sześciu ramionach Morawy. Dzięki temu, że kolej oraz główna droga są poprowadzone przez zachodnią część miasta, starówka tworzy jedną zwartą całość. Na rynku (náměstí Přemysla Otakara) stoi ratusz z 1557 r. Podczas renesansowej przebudowy w 1572 r. dostawiono 72-metrową wieżę. Przed ratuszem wznosi się słup morowy z 1724 r. Rynek otaczają zabytkowe kamienice. Najcenniejszym zabytkiem jest Svatojánský most z 1592 r., trzeci (po Pradze i Písku) pod względem wieku kamienny most w Czechach, a najstarszy na Morawach.
Zamek Bouzov
To jeden z najczęściej odwiedzanych przez turystów zamków w okolicy. Wzniesiony w XIII w., miał kilku właścicieli, m.in. w 1696 r. wykupili go Krzyżacy. Obecny kształt zawdzięcza przebudowie rozpoczętej w 1895 r., która trwała aż do początku I wojny światowej. Następnym przystankiem na trasie jest Litomyśl .
Litomyśl (Litomyšl)
Nasz następny przystanek to miasto liczące ponad 1000 lat, z renesansowym zamkiem z XVI w. Już w 981 r. wybudowano graniczny zamek, nazwany imieniem założyciela – Lutomysl. Natomiast stulecia XVIII i XIX nie były zbyt przychylne dla miasta. Oprócz powodzi nawiedzały je wielkie pożary, które nie tylko zmieniły na zawsze oblicze miasta, lecz także dały początek powiedzeniu: „Pali się jak w Litomyślu”.
Muzeum i galeria miasta Litomyśla, dom rodzinny Bedřicha Smetany, Dům U Rytířů, ul. Jiráskova 9 mieszczą się w byłym gimnazjum pijarów. Mezinárodní operní festival Smetanova Litomyšl (międzynarodowy festiwal operowy) odbywa się w czerwcu i lipcu, więcej na: www.smetanovalitomysl.cz Na uwagę zasługują również inne imprezy kulturalne: staroczeski jarmark urządzany w czerwcu i wrześniu; organizowane we wrześniu Dni Dziedzictwa Europejskiego (Dny evropského dĕdictví), kiedy można korzystać z bezpłatnego wstępu do większości zabytków, muzeów itp.; a także Toulovcovy prázdninové pátky (piątki wakacyjne) w lipcu i sierpniu, kiedy to na Toulovcovym nám. dzieci mogą obejrzeć bajki oraz wysłuchać koncertów folkowych.
Rynek (Smetanovo náměstí) otaczają dwa rzędy kamienic, z których na szczególną uwagę zasługuje Dům U Rytířů (nr 110). Warto też dokładniej przyjrzeć się wieży ratuszowej, na której oprócz zegara znajduje się tablica z miarą czeskiego łokcia (český loket), czyli 59 cm. Idąc od rynku ul. Rettigovą i B. Němcové, dochodzimy do tunelu łączącego dolne i górne miasto – Fortna jest otwarta tylko w ciągu dnia (wieczorem, po godz. 22.00, trzeba iść dookoła). Nad rynkiem góruje kościół Pijarów (kostel Nalezení sv. Kříže) zbudowany w latach 1714–30. Po prawej stronie stoi budynek dawnego gimnazjum (piaristické gymnázium), wybudowanego dla zakonu pijarów przez Alliprandiego w 1715 r. W roku 1567 – za panowania Vratislava z Perštejna – na miejscu zniszczonego pałacu na Olivetskiej horze zaczęto budować zamek. Główny dziedziniec otaczają z trzech stron renesansowe arkady, a na ścianie północnej jest przedstawiona bitwa U Milvijského mostu. W 1585 r. naprzeciwko zamku wzniesiono budynek browaru, w którym w 1824 r. urodził się kompozytor Bedřich Smetana (twórca czeskiej opery narodowej). W roku 1999 zamek wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Z Litomyśla wyruszamy przez Vysoké mýto do Holic, by tam skręcić w lewo na Pardubice.
Pardubice
Współczesne dzieje miasta związane są przede wszystkim z wyścigami konnymi. Już od 1874 r. w październiku odbywa się Wielka Pardubicka (Velká Pardubická), jedna z najtrudniejszych gonitw konnych w Europie (długość toru: 6900 m, 39 przeszkód). Właśnie z Pardubic w 1910 r. po raz pierwszy w Czechach wystartował samolot (niejaki inżynier Kašpar doleciał nim aż do Pragi). Poza tym produkuje się tu słynny czeski semtex, bardzo trudny do wykrycia materiał wybuchowy o potężnej sile rażenia...
Wielka Pardubicka.
Rynek (Pernštynské náměstí) otaczają późnogotyckie, renesansowe i barokowe kamienice mieszczańskie. Najbardziej znany jest dom nr 50 – U Jonáše, z fasadą z 1797 r. Na rynku znajdują się również neorenesansowy ratusz oraz słup morowy z 1695 r. Największą atrakcją jest pardubicki zamek, którego początki sięgają XIII w. Dzisiejszy charakter zawdzięcza przebudowie z 1. poł. XVI w., kiedy to należał do rodu Perštejnów. Na zamku można podziwiać m.in. oryginalne renesansowe stropy kasetonowe. W Pardubicach odbywa się też festiwal muzyczny (Pardubické hudební jaro), organizowany w kwietniu i maju, oraz festiwal wina (Pardubický festival vína) – w sierpniu. Wielka Pardubicka tradycyjnie odbywa się w październiku.
Kutná Hora
Historia miasta od początku była związana z wydobyciem srebra. Z czasem złoża srebra zostały prawie w całości wykorzystane i w 1547 r. wybito ostatni praski grosz, a w 1726 r. mennicę całkowicie zamknięto. Budowa nowoczesnych traktów komunikacyjnych (kolej) w XIX w. ominęła Kutną Horę, dzięki czemu po dziś dzień zachowała swój historyczny charakter. Obecnie jej mieszkańcy żyją z turystyki i handlu. Można tu zobaczyć kilka świetnych kolekcji dawnych monet oraz egzemplarz słynnej Biblii kutnohorskiej z 1489 r. Oryginalną pamiątką będzie na pewno kopia słynnej monety z koroną św. Wacława i lwem czeskim oraz z łacińską inskrypcją w otoku: GROSSI PRAGENSES / WENCEZLAUS SECUNDUS / DEI GRATIA REX BOEMIE (Grosz praski / Wacław II / Z Bożej łaski król Czech) – koszt ok. 20 Kč.
Kutná Hora - katedra św. Barbary.
W 1995 r. miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Katedra św. Barbary (chrám sv. Barbory) to unikatowe dzieło architektury gotyckiej, wpisane w 1995 r. na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO. Niedaleko katedry stoi kaplica Bożego Ciała – niedokończona gotycka budowla z przełomu XIV i XV w. Pierwotnie miała służyć za kostnicę. Z tarasu roztacza się piękny widok na miasto.
Kutná Hora – w czerwcu odbywają się tu dwudniowe Královské Stříbření Kutná Hora – impreza historyczna, podczas której na ulice miasta wraca średniowiecze. Czerwiec i lipiec to miesiące międzynarodowego konkursu gitarowego. W sierpniu jest organizowany trzydniowy festiwal muzyki country i folk (Kutnohorská kocábka), we wrześniu zaś tygodniowy festiwal muzyki poważnej – Hudební festival Kutná Hora, a także Svátováclavské slavnosti – ludowy jarmark połączony z degustacją wina. Niedaleko dzielnicy Sedlec wznosi się natomiast największy i najbardziej skomplikowany architektonicznie budynek w całych Czechach – kościół Wniebowzięcia NMP z ok. 1300 r. W latach 1699–1707 przebudowano go w stylu barokowego gotyku.
Klasztor Jezuitów (Jezuitská kolej) to barokowy budynek w kształcie litery „F”. Wzorując się na praskim moście Karola, na tarasie przed budynkiem ustawiono rzeźby mędrców.
Kutná Hora - sklepienie w katedrze św. Barbary.
Pałac Hradek (Hrádek), pierwotnie gotycki mieszczański pałac, wybudowany przed 1420 r., dzisiaj mieści czeskie Muzeum Srebra. Dla turystów przygotowano nie lada atrakcję: możliwość zwiedzenia tunelu starej kopalni (w strojach z epoki!). W sezonie zaleca się wcześniejszą rezerwację.
Kutná Hora -Sedlec - kostnica.
Kolín
W wyniku pożarów miasto kilkakrotnie przebudowywano. W czasie wojen husyckich zburzono klasztor Dominikanów, a na jego miejscu wzniesiono zamek, obecny budynek browaru. W 1743 r. wybuchł następny pożar, po którym miasto odbudowano w stylu barokowym. Istniała tu również dzielnica żydowska, z której zachował się m.in. cmentarz. Na rynku (Karlovo náměstí) znajduje się neorenesansowy ratusz, wzniesiony na miejscu XIII-wiecznego domu. Tak jak w większości czeskich miast, na rynku stoi także słup morowy (sloup Panny Marie) z 1680 r.
Litomyšl - ulica Josefa Váchala.
Jednak najciekawszym zabytkiem jest kościół św. Bartłomieja, którego budowa rozpoczęła się w 1261 r. Był kilkakrotnie przebudowywany – po raz pierwszy po pożarze w 1349 r. Z innych zabytków warto zobaczyć most na Łabie (Masarykův most) z 1927 r. oraz wieżę obronną (Věž Prachovna) z XV w.
Podiebrady (Poděbrady)
Miasto powstało na miejscu wioski leżącej nad brodem przez Łabę (stąd jego nazwa: pode brody ‘nad brodem’) już w połowie XII w. Sto lat później Przemysł Ottokar II kazał tutaj wybudować otoczony fosą zamek. Niestety, miasta nie ominęła pustosząca cały kraj wojna trzydziestoletnia. Z tego powodu tylko niewiele zabytków z tamtych czasów można dzisiaj podziwiać w Podiebradach.
Poděbrady - zamek.
Na rynku (náměstí krále Jiřiho), który niegdyś był targowiskiem miejskim, zwraca uwagę postawiony w 1896 r. pomnik najważniejszego obywatela miasta – króla Jerzego z Podiebradów. Wzorem innych czeskich miast nie brak oczywiście słupa morowego z 1765 r. Stary ratusz pochodzi z roku 1775. Nieopodal wznosi się zamek, w którym urodził się król. Dzisiaj mieści się tu muzeum. Podiebrady to również uzdrowisko. Z rynku dojdziemy do niego prostą aleją, a kierunek wskaże sam król Jerzy. Na początku XX w. odkryto tu bowiem źródło lecznicze.
Okolice
Na wschód od Podiebradów leży pięciotysięczne miasteczko CHLUMEC NAD CIDLINOU. Osada z twierdzą powstała na drodze handlowej z Kłodzka ok. 1235 r., a w XIV w. stała się miastem. Do najstarszych zabytków należy kościół Trójcy Przenajświętszej, założony prawdopodobnie ok. 1134 r. Na rynku stoi kościół św. Urszuli (kostel sv. Voršily) z lat 1536–43, wybudowany w stylu przejściowym między gotykiem a renesansem. Nad brzegiem Cidliny zaś znajdziemy inną atrakcję – Majorát, barokowy dom sprzed 1700 r. Przed samym miastem, po lewej stronie od drogi Podiebrady – Cidlina, wznosi się zamek KARLOVA KORUNA, wybudowany w latach 1721–23 jako rezydencja hrabiego Franciszka Kinskiego. W tym samym czasie, kiedy ukończono budowę pałacu, w Pradze odbyła się koronacja Karola IV na króla czeskiego. Po jej zakończeniu król przyjął zaproszenie Kinskiego i odwiedził jego letnią rezydencję. Z tej okazji hrabia nadał jej miano Królewskiej Korony. Obecnie pałac jest własnością prywatną, którą można jednak zwiedzać.
Nymburk
Z Podiebradów do Nymburka jest zaledwie 7 km. Holenderscy i niemieccy koloniści, sprowadzeni tu w XIII w. przez króla Przemysła Ottokara II, nazwali miasto Neumburg (od Novum Castrum). W czasach swojej świetności wraz z Kolínem i Czasławiem (Časlav) Nymburk był częścią pasma obronnego Pragi i Kutnej Hory. W okresie wojny trzydziestoletniej, po zdobyciu w 1634 r. przez Szwedów, miasto zostało niemalże zrównane z ziemią, a ludność wymordowana. Pożary spowodowały, że Nymburk na zawsze utracił swój historyczny charakter. Warto zobaczyć podwójne mury obronne, które wybudowano w mieście w XIII w. Dzisiaj można zobaczyć je w trzech miejscach. Najbardziej znany jest długi na 205 m fragment z sześcioma basztami nad Łabą. W latach 1908–09 przeszedł on jednak rekonstrukcję, dlatego wierniejsze wobec historii są fragmenty murów na ul. Hradební i Jizdeckiej. Na ul. Komenského stoi budynek gimnazjum, wybudowany w stylu francuskiego renesansu w latach 1906–07 wg projektu F. Havlíčka. Nad rynkiem (náměstí Přemyslovců) góruje renesansowy ratusz z lat 1524–26. Na południe od rynku (100 m) znajduje się Turecká Věž z 1597 r. – zbiornik, z którego doprowadzano wodę do pięciu miejskich studni. Jeszcze na początku I wojny światowej był on używany. Idąc zaś od rynku 200 m na wschód, dojdziemy do Kostelního nám., przy którym wznosi się XIII-wieczny trójnawowy kościół św. Idziego (chrám sv. Jiljí). Jest to gotycka ceglana (oprócz wieży) budowla z barokowym wystrojem wnętrza. Z czasów średniowiecza dochowało się prezbiterium. Warto też zobaczyć kamienny most przez Łabę, wybudowany w 1912 r. na miejscu drewnianego mostu zniszczonego przez powódź.
Muzeum Regionalne (Vlastivdné muzeum) znajduje się na ul. Turšovej 174. Część jego ekspozycji poświęcono pisarzowi Bohumilowi Hrabalowi, autorowi m.in. powieści „Obsługiwałem angielskiego króla”.
Do Polski
Z Nymburka można powrócić do Polski najszybciej przez przejście graniczne Harrachov/ Jakuszyce (drogami 32, 35, 10 lub też drogą nr 38, autostradą do Turnova i drogą nr 10).
Oprac. Juliusz Stożek na podstawie przewodnika „Północne Czechy weekendowo i rekreacyjnie” Wydawnictwa „Bezdroża”. Polecamy najnowszą pozycję Wydawnictwa „Bezdroża”: „Czechy. Gospoda pełna humoru” autorstwa Izabeli Krausovej-Żur.
Za udostępnienie zdjęć dziękuję Ivanie Hanačíkovej i Annie Gruszczyńskiej z CzechTourism.
