WIEŚCI Z WARSZTATU
Gaz na pokładzie naszego sprzętu może być zmagazynowany dwojako. Najpopularniejszym rozwiązaniem dla posiadaczy przyczep i kamperów jest wożenie butli. Czy i kiedy warto zainwestować w zbiornik stały na gaz?
Gaz jest niezbędnym źródłem zasilania odbiorników mocy większości kamperów i przyczep kempingowych. Służy przede wszystkim do ogrzewania – jego odpowiedni zapas jest krytyczny dla wszystkich fanów zimowego caravaningu. Gaz służy także do gotowania, ale również do zasilania lodówki. Oferowane są butle w kilku różnych pojemnościach, ale też nie zawsze kompatybilnych systemach napełniania. Z myślą o kampervanach powstały przykładowo niewielkie, 2,8-kilogramowe butle typu Camping Gaz. Do zasilania turystycznych (przenośnych) kuchenek znajdziemy na rynku butle o pojemności: 0,5 kg, 1 kg, 2 kg, 3 kg i 5 kg.
Na potrzeby stałej instalacji gazowej w przyczepach i kamperach najczęściej oferowane są butle 11-, rzadziej pięciokilogramowe. Zazwyczaj gaz magazynowany jest w butlach umieszczonych w specjalnym schowku. Najczęściej stosuje się wymienne butle gazowe, które po prostu wymieniamy na pełne. I tu pierwsza uciążliwość owego standardu – najczęściej w najmniej oczekiwanym momencie będziemy gorączkowo rozglądali się za punktem napełniania butli. Wszystkie odbiorniki w naszych pojazdach pracują na paliwie w fazie gazowej. Instalacja dwubutlowa z automatycznym przełącznikiem jest bardzo częstym widokiem w pojazdach kempingowych, ale czy na wskroś komfortowym?
Kto podróżuje nie tylko w Polsce, ten pewnie doświadczył braku standardu w tej kwestii. W Europie każdy kraj ma własny, inny rodzaj butli gazowej i nie możemy na przykład wymienić francuskiej butli na taką w Hiszpanii. Unia Europejska nie wypracowała rozwiązań uniwersalnych, stąd wielość systemów gwarantujących transport gazu na pokładzie naszego pojazdu. Przykładowo w samych tylko Niemczech istnieje kilka systemów, wyróżnionych kodami i dla ułatwienia także kolorami butli. I tak „czerwona” butla jest sprzedawana z kaucją (30 euro za 11-kilogramową butlę), ale wymienić można ją tylko tam, gdzie się ją kupiło! Z kolei „szara” stanowi z założenia wyposażenie pojazdu i można ją wymienić na pełną niemal w każdym punkcie (np. na stacji LPG), ale taka butla jest też droższa (30 euro za butlę 5 kg i 50 euro za 11 kg). Żeby było jeszcze ciekawiej, i „czerwone”, i „szare” mają identyczny wygląd, ale nie mają uniwersalnych zaworów, więc wymagają adapterów.W podróży po różnych krajach może się bowiem okazać, że posiadanej butli ani nie wymienimy na pełną, ani też nie uda się nam jej napełnić (np. w Szwajcarii)! Czasem nie pozostaje po prostu nic innego, jak nabyć… nową. Można faktycznie odnieść wrażenie, że producenci pojazdów kempingowych zakładają, że jeśli kupiłeś kampera lub przyczepę we Francji, będziesz jeździł tylko na krótkie wakacje czy zimowe ferie, więc system dwubutlowy powinien gwarantować odpowiednią autonomię domu na kołach.
Butli gazowych nie można napełniać na stacjach benzynowych. A to o tyle istotne, że o ile koszt zakupu i montażu zbiornika na gaz jest znacznie wyższy, o tyle to rozwiązanie jest wyraźnym zwycięzcą w analizie kosztów i korzyści. Dość powiedzieć, że LPG jest tańszy niż ten magazynowany w butlach!Kto szuka oszczędności, bo podróżuje intensywnie, tego na pewno przekona rozwiązanie w postaci umocowanego na stałe zbiornika gazowego. Zapewnia on nie tylko komfort napełniania. To także oszczędność miejsca w pojeździe, ponieważ jego montaż realizowany jest pod podłogą np. kampera.
Ale zacznijmy od początku. Czy w pojazdach używane są zbiorniki na stałe, czy butle, decyduje producent, względnie zamawiający, ustalając specyfikację techniczną przed produkcją. Taki standard przyjęto wśród producentów pojazdów kempingowych z jednego powodu. – Przerabianie pojazdu jest bardzo trudne i kosztowne – dowodzi Lydia Schuster z firmy GOK Regler und Armaturen Polska Sp. z o.o. – Z reguły droższe pojazdy z najwyższej półki (np. Morelo) wyposażane są w zbiorniki na stałe, a tańsze w butle. Jest to zatem kwestia głównie kosztów, a nie danych technicznych – dodaje.
W kamperze można zamontować stały zbiornik paliwa w różnych miejscach – pod podłogą, ale też np. w tylnym garażu. – Zbiorniki podwieszane z wyjściem fazy lotnej gazu, ze względu głównie na ich duże pojemności do 200 l, stosowane są zazwyczaj w ekskluzywnych kamperach typu Niesmann+Bischoff czy Morelo. Ale również niewielkie zbiorniki 16- lub 25-litrowe znajdują zastosowanie w pojazdach typu kampervan, dlatego że montaż podpodłogowy pozwala zaoszczędzić ograniczone miejsce w środku pojazdu – mówi Grzegorz Cieśla, prezes Carbon Zorro, firmy wyspecjalizowanej w instalacjach gazowych w caravaningu.
Zbiornik na gaz to po prostu wygoda, ponieważ szybko i w dodatku taniej można uzupełnić zapasy na dowolnej stacji LPG w Europie. Tu instalacja na pokładzie luksusowego kampera Niesmann+Bischoff Flair. O ile butle muszą pracować w pionie, o tyle zbiorniki dają większą swobodę instalacji
Zbiornik na gaz to po prostu wygoda, ponieważ szybko i w dodatku taniej można uzupełnić zapasy na dowolnej stacji LPG w Europie. Tu instalacja na pokładzie luksusowego kampera Niesmann+Bischoff Flair. O ile butle muszą pracować w pionie, o tyle zbiorniki dają większą swobodę instalacji
Podczas gdy 11-kilogramowa butla gazowa dostępna jest już za ok. 110 zł, to zbiornik gazu zamontowany w kamperze kosztuje przynajmniej 1 tys. zł. Zbiorniki podwieszane z poborem fazy lotnej gazu to inwestycja – wydatek z zestawem montażowym wynosi przynajmniej 2 tys. zł. Różnica jest więc znaczna i pod względem kosztów początkowych wskazuje na zwycięstwo systemu wymiennych butli gazowych. Gdzie jednak widać przewagę zbiorników?
Zbiorniki gazu o pojemności 50 l można kupić za ok. 400 euro, a wraz ze wzrostem pojemności ich ceny nie rosną arytmetycznie, więc czterokrotnie większy zbiornik (o pojemności aż 195 l) kosztuje relatywnie niewiele, bo poniżej 800 euro. Przykładowo produkty Wynen Gas GmbH to aż 23 zbiorniki o pojemności od 20 do 195 l. Najmniejsze zbiorniki na fazę lotną, podwieszane pod podłogą pojazdu kempingowego, mogą być lekkie (cylindryczny 16-litrowy zbiornik waży tylko 13,5 kg i 20 kg zatankowany gazem). Tej samej średnicy (200 mm) zbiornik 30-litrowy jest dwukrotnie dłuższy – mierzy 1052 mm, więc nadal łatwo go zamontować w kamperze, a nawet w przyczepie kempingowej. I waży odpowiednio: 18,9 i 30,9 kg. Innymi słowy, im większy zasobnik, tym bardziej wygrywa z butlami pod względem redukcji masy tak doposażonego pojazdu.
Tu istotna uwaga. Modernizacja polegająca na zamontowaniu dwóch mniejszych zbiorników zamiast jednego dużego nie jest opłacalna. Może mieć sens w przypadku niektórych modeli kamperów, w których nie ma miejsca na jeden zbiornik. Wysokie koszty zbiornika na gaz nie wynikają z kosztów zakupu samego zbiornika, ale raczej z konieczności jego zamontowania przez specjalistę. Jeśli chcesz spełnić wymogi prawne, musisz się liczyć z kosztem w warsztacie co najmniej 1 tys. euro. W zależności od stopnia skomplikowania montażu zbiornika gazu cena może wynieść nawet 4 tys. euro! Zanim zdecydujesz się na montaż stałego zbiornika na gaz lub butli z gazem, powinieneś zasięgnąć informacji o kosztach montażu w lokalnej firmie. Dopiero gdy weźmiesz pod uwagę cenę zbiornika i montażu, będziesz mógł ocenić, czy wydatek ten jest wart zachodu.
Dużo wyższy koszt większego zbiornika może się szybko zwrócić, ponieważ rzadziej będziesz musiał tankować LPG, będziesz miał ciepło nawet w zimnych regionach na bardzo długi czas, nim przyjdzie podjechać na najbliższą stację paliw. Jeśli podróżujesz za granicę, warto zajrzeć na stronę myLPG.eu. Po wprowadzeniu lokalizacji można szybko i łatwo wyświetlić na niej listę stacji benzynowych w okolicy. Oznacza to, że bez problemu znajdziesz najbliższą stację benzynową w Norwegii lub Francji, jeśli poziom paliwa w zbiorniku jest niski. Strona oferuje również aplikację na systemy Android i iOS, dzięki której możesz łatwo uzyskać dostęp do spisu stacji benzynowych na swoim smartfonie lub tablecie. I tu dochodzimy do kolejnej przewagi stałego zbiornika.
Możliwość uzupełniania gazu w dogodnym momencie, bo przy okazji tankowania paliwa do kampera, skoro łatwo po prostu skorzystać z sąsiedniego dystrybutora LPG, idzie w parze z ekonomiką. Otóż taki gaz w UE jest o około 1/3 tańszy niż konfekcjonowany w butli, acz są wyjątki od tej reguły: we Francji za litr LPG zapłacimy ok. 1 euro, nieco więcej w Niemczech. W Polsce taka pokusa rośnie szczególnie, bo butle napełniane są w rozlewniach posiadających status składów podatkowych. W ustawie o podatku akcyzowym przewidziano obciążenie paliw gazowych przeznaczonych do celów opałowych w wysokości 1,28 zł za GJ. To stąd pokusa użycia paliwa LPG ze stacji paliw, które są zwolnione z akcyzy.
Wysokie właściwości ekologiczne propanu-butanu wynikają z faktu, że jest on dostarczany w proporcjach dostosowanych do pory roku (lato/zima). – Gaz propan-butan (LPG jako jego płynna forma) składa się z mieszaniny propanu i butanu w różnych proporcjach, np. w Polsce w zależności od pory roku mamy ustawowo gaz zimowy z przewagą propanu i gaz letni z przewagą butanu – mówi Grzegorz Cieśla, prezes firmy Carbon Zorro. – Gaz jest przechowywany w butlach pod ciśnieniem od około 2 do 10 atmosfer, jednak ze względów bezpieczeństwa musi pozostać 20% wolnej przestrzeni na parowanie i rozszerzanie gazu. Z tej przestrzeni pobierana jest tzw. faza lotna używana np. do gotowania i ogrzewania. Butan ma większy wydatek energii z litra, więc jest preferowany, jeśli nie ma znaczenia temperatura otoczenia.
To dlatego w mroźnych warunkach zaleca się stosowanie gazu o zawartości propanu wynoszącej 95–100%, o co po prostu łatwiej w systemie butlowym. Na stacjach tankowania LPG w okresie letnim wielu dostawców stosuje proporcje 40% propanu i 60% butanu, natomiast zimą są one odwrócone. Wniosek? Niższa temperatura wrzenia propanu (-42 stopnie) w porównaniu z butanem (-0,5 stopnia) nie będzie więc w pełni wykorzystana przez fanów caravaningu, którzy zrezygnują z systemu butlowego. Innymi słowy, w ujemnych temperaturach i przy montażu bez dodatkowego ocieplenia taki zasobnik ma swe wady. W dodatnich temperaturach walory takich propozycji będą nas cieszyć dzięki nieporównywalnie większej autonomii.
Zasadnicze cechy zbiorników podwieszanych oraz butli gazowych
Oba interesujące nas tu rozwiązania gwarantują podobnie długi czas użytkowania. Po 10 latach wymagane jest przeprowadzenie okresowej kontroli. Czy zamiast wymiennych butli gazowych do pomyślenia jest rozwiązanie tak funkcjonalne jak zbiornik stały? Rynek nie znosi próżni i alternatywnym rozwiązaniem jest swego rodzaju hybryda, tj. butlowy system, który ma specjalny zawór wyprowadzony na zewnętrz (np. zabudowy kempingowej), co umożliwia bezpieczne tankowanie LPG na każdej stacji. Mowa tu o systemie typu GasBank – butlach o niewielkiej wadze. Takie butle są zdecydowanie droższe od typowych, ale nieco tańsze od zbiornika o podobnej pojemności. Obojętnie, czy powyższe butle, czy zbiornik – w podróże zagraniczne warto zabrać ze sobą zestaw adapterów, by móc podłączyć pistolet do tankowania do zaworu wlewowego.
Co kraj to, obyczaj. Zróżnicowanie gniazd do tankowania LPG jest spore, mimo że ogranicza się do czterech rodzajów przyłączy. Patrząc na mapę, łatwo zauważyć tendencję, że kraje sąsiadujące lub grupa krajów używa tego samego standardu. W niektórych państwach, jak na przykład Norwegii, Hiszpanii czy Portugalii, stosuje się równolegle dwa typy złączy. W związku z tym planując wyprawę w głąb Europy, warto pamiętać o zakupie odpowiednich przejściówek. Pojedyncze przejściówki lub gotowe zestawy wyposażone we wszystkie złącza są dostępne na rynku i można je kupić w sklepach z akcesoriami caravaningowymi.
Fot. R. Dobrowolski i materiały firm: Carbon Zorro, FUGAZI Sp. J., Niesmann+Bischoff
Rafał Dobrowolski
Artykuł pochodzi z numeru 2 (122) 2025 r. magazynu „Polski Caravaning”.
Chcesz być na bieżąco? Zamów prenumeratę – teraz jeszcze taniej i szybciej.
